آیه إِنَّمَا السَّبيلُ عَلَى الَّذينَ يَسْتَأْذِنُونَكَ وَ هُمْ أَغْنِياءُ رَضُوا بِأَنْ يَكُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ طَبَعَ اللهُ عَلى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ [93]
راه مؤاخذه تنها به روى كسانى باز است كه از تو اجازه مى‌خواهند درحالى‌كه توانگرند [و امكانات كافى براى جهاد دارند] آن‌ها راضى شدند كه با واماندگان [و افراد معذور و ناتوان] بمانند و خداوند بر دل‌هايشان مهر نهاده به همين جهت چيزى نمى‌دانند.
الباقر (علیه السلام)- فِی رَوَایَهًِْ أَبِی‌الجَارُود عَن أَبِی‌جَعفَر (علیه السلام) ... فَلَمَّا اجْتَمَعَ لِرَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الْخُیُولُ رَحَلَ مِنْ ثَنِیَّهًِْ الْوَدَاعِ وَ خَلَّفَ أَمِیرَالْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام) عَلَی الْمَدِینَهًْ ... مِنْ بَنِی مَازِنِ‌بْنِ‌النَّجَّارِ أَبُولَیْلَی عَبْدُ الرَّحْمَنِ‌بْنُ‌کَعْبٍ وَ مِنْ بَنِی‌سَلَمَهًَْ عُمَرُ‌بْنُ‌غَنَمَهًَْ وَ مِنْ بَنِی‌زُرَیْقٍ سَلَمَهًُْ‌بْنُ‌صَخْرٍ وَ مِنْ بَنِی‌الغر {الْعِرْبَاضِ} نَاصِرُ‌بْنُ‌سَارِیَهًَْ السُّلَمِیُّ هَؤُلَاءِ جَاءُوا إِلَی رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) یَبْکُونَ فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لَیْسَ بِنَا قُوَّهًٌْ أَنْ نَخْرُجَ مَعَکَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ فِیهِمْ لَیْسَ عَلَی الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَی الْمَرْضی وَ لا عَلَی الَّذِینَ لا یَجِدُونَ ما یُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذا نَصَحُوا لِلهِ وَ رَسُولِهِ ما عَلَی الْمُحْسِنِینَ مِنْ سَبِیلٍ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ إِلَی قَوْلِهِ أَلَّا یَجِدُوا ما یُنْفِقُونَ قَالَ وَ إِنَّمَا سَأَلُوا هَؤُلَاءِ الْبَکَّاءُونَ نَعْلًا یَلْبَسُونَهَا ثُمَّ قَالَ إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوالِفِ وَ الْمُسْتَأْذِنُونَ ثَمَانُونَ رَجُلًا مِنْ قَبَائِلَ شَتَّی وَ الْخَوَالِفُ النِّسَاءُ.
امام باقر (علیه السلام)- در روایت ابوالجارود از امام (علیه السلام) نقل شده است که فرمود: «... هنگامی‌که سپاهیان در برابر رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جمع گشتند، آن حضرت از ثنیهًْ الوداع حرکت نمود و امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به جانشینی خود در مدینه باقی گذاشت ... از بنی مازن‌بن‌نجار؛ ابولیلی عبدالرّحمن‌بن‌کعب، و از بنی‌سلمه؛ عمربن‌غنمه، و از بنی‌زریق؛ سلمهًْ‌بن‌صخر، و از بنی‌الغُرّ؛ ناصربن‌ساریه سلمی. این افراد، گریان به نزد رسول خدا (صلی الله علیه و آله) آمدند و گفتند: «ای رسول خدا! ما را توانی نیست که تو را در خروج همراهی کنیم». پس خداوند درباره‌ی آنان این آیه را نازل فرمود: لَیْسَ عَلَی الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَی المَرْضی و: وَ لا عَلَی الَّذِینَ إِذا ما أَتَوْکَ لِتَحْمِلَهُم قُلْتَ لا أَجِدُ ما أَحْمِلُکُمْ عَلَیْهِ تَوَلَّوْا وَ أَعْیُنُهُمْ تَفیضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً أَلاَّ یَجِدُوا ما یُنْفِقُون؛ امام (علیه السلام) فرمود: این بکّائون تنها یک کفش می‌خواستند که آن را بپوشند [و پیامبر (صلی الله علیه و آله) را همراهی کنند]. سپس فرمود: إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَإذنونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الخَوالِفِ؛ و آنان که اجازه ترک جهاد گرفتند، هشتاد مرد از قبایل مختلف بودند. و مقصود از الخَوالِفِ، زنان هستند.
الصّادقین (علیها السلام)- عَنِ الْحَلَبِیِّ وَ زُرَارَهًَْ وَ حُمْرَانَ وَ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ وَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ (علیها السلام) قَالَا ... وَ کَذَلِکَ إِذَا نَظَرْتَ فِی جَمِیعِ الْأَشْیَاءِ لَمْ تَجِدْ أَحَداً فِی ضِیقٍ وَ لَمْ تَجِدْ أَحَداً إِلَّا وَ لِلَّهِ عَلَیْهِ الْحُجَّهًُْ وَ لِلَّهِ فِیهِ الْمَشِیئَهًُْ. قَالَ: فَلَا یَقُولُونَ إِنَّهُ مَا شَاءُوا صَنَعُوا وَ مَا شَاءُوا لَمْ یَصْنَعُوا، وَ قَالَ فَإِنَّ اللهَ یُضِلُّ مَنْ یَشَاءُ وَ یَهْدِی مَنْ یَشَاءُ وَ مَا أَمَرَ الْعِبَادَ إِلَّا یَرَوْنَ سَعْیَهُمْ، وَ کُلُّ شَیْءٍ أَمَرَ النَّاسَ فَأَخَذُوا بِهِ فَهُمْ مُوَسَّعُونَ لَهُ، وَ مَا یُمْنَعُونَ لَهُ فَهُوَ مَوْضُوعٌ عَنْهُمْ، وَ لَکِنَّ النَّاسَ لَا خَیْرَ فِیهِمْ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَهًَْ لَیْسَ عَلَی الضُّعَفاءِ وَ لَا عَلَی الْمَرْضَی وَ لَا عَلَی الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ مَا یُنْفِقُونَ حَرَجٌ قَالَ: وَضَعَ عَنْهُمْ مَا عَلَی الْمُحْسِنِینَ مِنْ سَبِیلٍ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ وَ لَا عَلَی الَّذِینَ إِذَا مَا أَتَوْکَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُکُمْ عَلَیْهِ تَوَلَّوْا وَ أَعْیُنُهُمْ تَفِیضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً أَلَّا یَجِدُوا مَا یُنْفِقُونَ، وَ قَالٍ إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ إِلَی قَوْلِهِ لَا یَعْلَمُونَ قَالَ: وَضَعَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّهُمْ یُطِیقُونَ إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیَاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ فَجَعَلَ السَّبِیلَ عَلَیْهِمْ لِأَنَّهُمْ یُطِیقُونَ.
امام باقر و امام صادق (علیها السلام)- حلبی و زراره و حمران و محمّدبن‌مسلم از ایشان نقل کرده‌اند که فرمودند: ... اگر نیک نظر کنی، هیچ‌گاه کسی را در تنگنای [عدم آگاهی] نمی‌بینی، و هیچ‌کسی را نمی‌بینی، مگر اینکه خدا بر او اتمام حجّت کرده است و اراده و مشیّت خداوند در مورد او اعمال می‌شود. پس نمی توانند بگویند هرچه می‌خواهند، انجام می‌دهند و هرچه نمی‌خواهند، انجام نمی‌دهند. هرکس را بخواهد گمراه می‌سازد و هرکس را بخواهد هدایت می‌کند. (فاطر/۸) و بندگان همواره به کمتر از آنچه که طاقت دارند، دستور داده می‌شوند. پس هر چیزی که مردم به آن امر شدند و آن را انجام دادند، به این معناست که می‌توانند آن را انجام دهند و هرچه نمیتوانند آن را انجام دهند، از [گردن] آنان برداشته شده است. امّا خیری در مردم نیست. سپس این سخن خدای تبارک‌وتعالی را تلاوت فرمودند: لَیْسَ عَلَی الضُّعَفاءِ وَ لا عَلَی المَرْضی وَ لا عَلَی الَّذِینَ لا یَجِدُونَ ما یُنْفِقُونَ حَرَجٌ. یعنی از آنان برداشته شده است. مَا عَلَی الْمحْسِنِینَ مِن سَبِیلٍ وَ اللهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ، وَ لا عَلَی الَّذِینَ إِذا ما أَتَوْکَ لِتَحْمِلَهُم قُلْتَ لا أَجِدُ ما أَحْمِلُکُمْ عَلَیْهِ تَوَلَّوْا وَ أَعْیُنُهُمْ تَفیضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً أَلاَّ یَجِدُوا ما یُنْفِقُون؛ و از آنان برداشته شده است، چون چیزی برای انفاق ندارند. إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَإذنونَکََ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ ... لا یَعْلَمُونَ بر آن‌ها قرار داده شده است، چرا که توانایی انجام آن را دارند. إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَإذنونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْیَکُونُوا مَعَ الخَوالِفِ، پس سبیل را بر آنان قرار داده است، زیرا که توانایی آن را دارند.
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَأْذِنُونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیَاءُ رَضُوا بِأَنْ یَکُونُوا مَعَ الْخَوَالِفِ وَ الْمُسْتَأْذِنُونَ ثَمَانُونَ رَجُلًا مِنْ قَبَائِلَ شَتَّی؛ وَ الْخَوالِفُ: النِّسَاءُ.
علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- إِنَّمَا السَّبِیلُ عَلَی الَّذِینَ یَسْتَإذنونَکَ وَ هُمْ أَغْنِیاءُ رَضُوا بِأَنْیَکُونُوا مَعَ الخَوالِفِ و کسانی‌که اذن خواستند هشتاد مرد از قبیله‌های مختلف بودند و منظور از الخَوالِفِ زنان هستند.
الصّادق (علیه السلام)- وَ طَبَعَ اللهُ عَلی قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَعْلَمُونَ إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبٌ مُسْتَصْعَبٌ لَا یَحْتَمِلُهُ إِلَّا صُدُورٌ مُشْرِقَهًٌْ وَ قُلُوبٌ مُنِیرَهًٌْ وَ أَفْئِدَهًٌْ سَلِیمَهًٌْ وَ أَخْلَاقٌ حَسَنَهًٌْ لِأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَخَذَ عَلَی شِیعَتِنَا الْمِیثَاقَ فَمَنْ وَفَی لَنَا وَفَی اللَّهُ لَهُ بِالْجَنَّهًِْ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا وَ لَمْ یُؤَدِّ إِلَیْنَا حَقَّنَا فَهُوَ فِی النَّارِ وَ إِنَّ عِنْدَنَا سِرّاً مِنَ اللَّهِ مَا کَلَّفَ اللَّهُ بِهِ أَحَداً غَیْرَنَا ثُمَّ أَمَرَنَا بِتَبْلِیغِهِ فَبَلَّغْنَاهُ فَلَمْ نَجِدْ لَهُ أَهْلًا وَ لَا مَوْضِعاً وَ لَا حَمَلَهًًْ یَحْمِلُونَهُ حَتَّی خَلَقَ اللَّهُ لِذَلِکَ قَوْماً خُلِقُوا مِنْ طِینَهًِْ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) وَ ذُرِّیَّتِهِ (وَ مِنْ نُورِهِمْ صَنَعَهُمُ اللَّهُ بِفَضْلِ صُنْعِ رَحْمَتِهِ فَبَلَّغْنَاهُمْ عَنِ اللَّهِ مَا أَمَرَنَا فَقَبِلُوهُ وَ احْتَمَلُوا ذَلِکَ وَ لَمْ تَضْطَرِبْ قُلُوبُهُمْ وَ مَالَتْ أَرْوَاحُهُمْ إِلَی مَعْرِفَتِنَا وَ سِرِّنَا وَ الْبَحْثِ عَنْ أَمْرِنَا وَ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ أَقْوَاماً لِلنَّارِ وَ أَمَرَنَا أَنْ نُبَلِّغَهُمْ ذَلِکَ فَبَلَّغْنَاهُ فَاشْمَأَزَّتْ قَلْبُهُمْ مِنْهُ وَ نَفَرُوا عَنْهُ وَ رَدُّوهُ عَلَیْنَا وَ لَمْ یَحْتَمِلُوهُ وَ کَذَّبُوا بِهِ وَ طَبَعَ اللهُ عَلی قُلُوبِهِمْ ثُمَّ أَطْلَقَ أَلْسِنَتَهُمْ بِبَعْضِ الْحَقِّ فَهُمْ یَنْطِقُونَ بِهِ لَفْظاً وَ قُلُوبُهُمْ مُنْکِرَهًٌْ لَه.
امام صادق (علیه السلام)- وَ طَبَعَ اللهُ عَلی قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا یَعْلَمُونَ، ولایت و امامت ما سخت و دشوار است، جز سینه‌های درخشنده، دل‌های نورانی و سالم و خلق‌های نیکو آن را نمی‌تواند تحمّل کند؛ زیرا خدای تعالی از شیعیان ما پیمان گرفته است، هرکه به عهد خود وفا کند، خدا برای او بهشت را وفا می‌کند. هرکه با ما دشمنی کند و حقّ ما را ادا نکند، او در آتش است. و نزد ما سرّی خدایی است که خدا غیر از ما دیگران را مکلّف به آن نکرده است، سپس ما را به تبلیغ آن مأمور ساخته است و آن را تبلیغ کردیم و برای او اهل و جایگاه و حاملانی که آن را حمل کند نیافتیم، تا خداوند برای آن گروهی را از طینت محمّد (صلی الله علیه و آله) و ذرّیّه‌ی او و از نور آنان آفرید. خدای تعالی آنان را به آفرینش رحمتش خلق کرد، آنچه از طرف خدا مأمور بودیم به آنان تبلیغ کردیم و آن‌ها هم پذیرفتند و آن را متحمّل شدند و دل‌هایشان مضطرب نشد، و ارواح آنان به شناخت ما، جستجوی از ولایت ما و اسرار ما میل پیدا کرد. و خدای تعالی گروهی را برای آتش آفرید و ما را مأمور به تبلیغ آنان کرد و ما هم ولایت را به آن‌ها تبلیغ کردیم. دل‌های آن‌ها از ولایت ناخرسند شدند و نفرت پیدا کردند و آن را بر ما رد کردند و تحمّل نکردند و دروغ پنداشتند خداوند بر دل‌هایشان مهر نهاده است، پس زبان‌های آنان را به بعضی حقایق جاری ساخت که بعضی حقایق را به زبان می‌گویند امّا دل‌هایشان آن را قبول ندارند.