آیه ظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذيقَهُمْ بَعْضَ الَّذي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ [41]
فساد در صحرا و دريا به خاطر كارهايى كه مردم انجام داده‌اند آشكار شده است، خدا مى‌خواهد نتيجه‌ی بعضى از اعمالشان را به آنان بچشاند، شايد [به‌سوى حق] بازگردند.
الباقر (علیه السلام)- ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ قَالَ ذَاکَ وَ اللَّهِ حِینَ قَالَتِ الْأَنْصَارُ مِنَّا أَمِیرٌ (علیه السلام) وَ مِنْکُمْ أَمِیرٌ.
امام باقر (علیه السلام)- ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ؛ به خدا سوگند! این متعلّق به زمانی است که انصار گفتند: «امیری از ما و امیری از شما باشد».
علی‌بن‌إبراهیم (رحمة الله علیه)- ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ قَالَ فِی الْبَرِّ فَسَادُ الْحَیَوَانِ إِذَا لَمْ یُمْطَرُوا وَ کَذَلِکَ هَلَاکُ دَوَابِّ الْبَحْرِ بِذَلِکَ.
علیّ‌ّّّّبن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ، هنگامی‌که باران نبارد حیوانات در بیابان‌ها فاسد می‌شوند و چهارپایان دریا نیز همان‌گونه تباه می‌گردند.
الصّادق (علیه السلام)- الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ الْقَتْلُ وَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ الظُّلْمُ وَ الَّتِی تَهْتِکُ السُّتُورَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ الَّتِی تَحْبِسُ الرِّزْقَ الزِّنَا وَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ قَطِیعَهًُْ الرَّحِمِ وَ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ وَ تُظْلِمُ الْهَوَاءَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْن.
امام صادق (علیه السلام)- گناهی که پشیمانی به بار می‌آورد، قتل است؛ گناهی که خشم خدا را نازل می‌کند، ستم است؛ گناهی که رسوایی به بار می‌آورد، شراب خواری است؛ گناهی که روزی را حبس می‌کند، ربا است؛ گناهی که مرگ را جلو می‌اندازد، قطع صله‌ی رحم است؛ گناهی که دعا را بالا نمی‌برد و هوا را تاریک می‌کند، عاقّ والدین شدن است.
الباقر (علیه السلام)- الذُّنُوبُ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ الْبَغْیُ عَلَی النَّاسِ وَ الزَّوَالُ عَنِ الْعَادَهًِْ فِی الْخَیْرِ وَ اصْطِنَاعِ الْمَعْرُوفِ وَ کُفْرَانُ النِّعَمِ وَ تَرْکُ الشُّکْرِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ قَالَ اللَّهُ تَعَالَی وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللهُ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ فِی قِصَّهًِْ قَابِیلَ حِینَ قَتَلَ أَخَاهُ هَابِیلَ (علیه السلام) فَعَجَزَ عَنْ دَفْنِهِ فَسَوَّلَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ أَخِیهِ فَقَتَلَهُ فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِینَ وَ تَرْکُ صِلَهًِْ الْقَرَابَهًِْ حَتَّی یَسْتَغْنُوا وَ تَرْکُ الصَّلَاهًِْ حَتَّی یَخْرُجَ وَقْتُهَا وَ تَرْکُ الْوَصِیَّهًِْ وَ رَدِّ الْمَظَالِمِ وَ مَنْعُ الزَّکَاهًِْ حَتَّی یَحْضُرَ الْمَوْتُ وَ یَنْغَلِقَ اللِّسَانُ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ عِصْیَانُ الْعَارِفِ بِالْبَغْیِ وَ التَّطَاوُلُ عَلَی النَّاسِ وَ الِاسْتِهْزَاءُ بِهِم وَ السُّخْرِیَّهًُْ مِنْهُمْ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَدْفَعُ الْقِسَمَ إِظْهَارُ الِافْتِقَارِ وَ النَّوْمُ عَنِ الْعَتَمَهًِْ وَ عَنْ صَلَاهًِْ الْغَدَاهًِْ وَ اسْتِحْقَارُ النِّعَمِ وَ شَکْوَی الْمَعْبُودِ عَزَّوَجَلَّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ شُرْبُ الْخَمْرِ وَ اللَّعِبُ بِالْقِمَارِ وَ تَعَاطِی مَا یُضْحِکُ النَّاسَ مِنَ اللَّغْوِ وَ الْمِزَاحِ وَ ذِکْرُ عُیُوبِ النَّاسِ وَ مُجَالَسَهًُْ أَهْلِ الرَّیْبِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلَاءَ تَرْکُ إِغَاثَهًِْ الْمَلْهُوفِ وَ تَرْکُ مُعَاوَنَهًِْ الْمَظْلُومِ وَ تَضْیِیعُ الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْدَاءَ الْمُجَاهَرَهًُْ بِالظُّلْمِ وَ إِعْلَانُ الْفُجُورِ وَ إِبَاحَهًُْ الْمَحْظُورِ وَ عِصْیَانُ الْأَخْیَارِ وَ الِانْطِبَاعُ لِلْأَشْرَارِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ قَطِیعَهًُْ الرَّحِمِ وَ الْیَمِینُ الْفَاجِرَهًُْ وَ الْأَقْوَالُ الْکَاذِبَهًُْ وَ الزِّنَاءُ وَ سَدُّ طُرُقِ الْمُسْلِمِینَ وَ ادِّعَاءُ الْإِمَامَهًِْ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجَاءَ الْیَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَ الْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَهًِْ اللَّهِ وَ الثِّقَهًُْ بِغَیْرِ اللَّهِ وَ التَّکْذِیبُ بِوَعْدِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُظْلِمُ الْهَوَاءَ السِّحْرُ وَ الْکِهَانَهًُْ وَ الْإِیمَانُ بِالنُّجُومِ وَ التَّکْذِیبُ بِالْقَدَرِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَیْنِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطَاءَ الِاسْتِدَانَهًُْ بِغَیْرِ نِیَّهًِْ الْأَدَاءِ وَ الْإِسْرَافُ فِی النَّفَقَهًِْ عَلَی الْبَاطِلِ وَ الْبُخْلُ عَلَی الْأَهْلِ وَ الْوَلَدِ وَ ذَوِی الْأَرْحَامِ وَ سُوءُ الْخُلُقِ وَ قِلَّهًُْ الصَّبْرِ وَ اسْتِعْمَالُ الضَّجَرِ وَ الْکَسَلِ وَ الِاسْتِهَانَهًُْ بِأَهْلِ الدِّینِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعَاءَ سُوءُ النِّیَّهًِْ وَ خُبْثُ السَّرِیرَهًِْ وَ النِّفَاقُ مَعَ الْإِخْوَانِ وَ تَرْکُ التَّصْدِیقِ بِالْإِجَابَهًِْ وَ تَأْخِیرُ الصَّلَوَاتِ الْمَفْرُوضَاتِ حَتَّی تَذْهَبَ أَوْقَاتُهَا وَ تَرْکُ التَّقَرُّبِ إِلَی اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ بِالْبِرِّ وَ الصَّدَقَهًِْ وَ اسْتِعْمَالُ الْبَذَاءِ وَ الْفُحْشِ فِی الْقَوْلِ وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّمَاءِ جَوْرُ الْحُکَّامِ فِی الْقَضَاءِ وَ شَهَادَهًُْ الزُّورِ وَ کِتْمَانُ الشَّهَادَهًِْ وَ مَنْعُ الزَّکَاهًِْ وَ الْقَرْضِ وَ الْمَاعُونِ وَ قَسَاوَهًُْ الْقُلُوبِ عَلَی أَهْلِ الْفَقْرِ وَ الْفَاقَهًِْ وَ ظُلْمُ الْیَتِیمِ وَ الْأَرْمَلَهًِْ وَ انْتِهَارُ السَّائِلِ وَ رَدُّهُ بِاللَّیْلِ.
امام باقر (علیه السلام)- گناهانی که نعمت‌ها را تغییر می‌دهند؛ ستم‌کردن به مردم، ترک عادت نیکی و احسان، کفران نعمت و ترک شکر است. خدای عزّوجلّ می‌فرماید: [امّا] خداوند سرنوشت هیچ قوم [و ملّتی] را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند!. (رعد/۱۱) و گناهانی که پشیمانی به بار می‌آورند عبارتند از: قتل نفسی که خداوند حرام کرده است، خدای عزّوجلّ می‌فرماید: و انسانی را که خداوند محترم شمرده، به قتل نرسانید!. (انعام/۱۵۱). خدای عزّوجلّ در داستان قابیل آنگاه که هابیل را به قتل رساند و از پنهان‌کردن وی درماند، فرموده است: پس از [زمره‌ی] پشیمانان گردید. (مائده/۳۱). ترک صله‌ی رحم تا اینکه بی‌نیاز شوند، ترک نماز تا اینکه قضا شود، ترک وصیّت، ردّ مظالم و منع زکات تا اینکه مرگ فرارسد و زبان بسته شود. و گناهانی که بلا نازل می‌کنند عبارتند از؛ پاسخ نیکی به بدی، دست درازی و ستم به مردم و تمسخرکردن مردم و گناهانی که موجب روگردانی اقبال از انسان می‌شود عبارتند از: آشکارکردن فقر، خواب اوّل شب، قضاشدن نماز صبح، تحقیر نعمت‌ها و سردادن شکایت از خداوند و گناهانی که موجب رسوایی می‌شوند عبارتند از: شرب خمر، قمار بازی، عادت‌کردن به خنداندن مردم با سخنان بیهوده و شوخی، یادکردن عیب‌های مردم و همنشینی با آنان که تهمت می زنند. امّا گناهانی که موجب نزول بلا می‌شوند، عبارتند از: ترک کمک به درماندگان، یاری‌نکردن به ستمدیده، تباه‌کردن امر به معروف و نهی از منکر و گناهانی که موجب سلطه‌ی دشمنان می‌شوند عبارتند از: آشکارا ستم ورزیدن، اظهار فجور، مباح‌کردن محرّمات، نافرمانی از خوبان و تبعیّت از اشرار. امّا گناهانی که نابودی را تعجیل می‌کنند، عبارتند از: قطع صله‌ی رحم، قسم دروغ، دروغگویی، زنا، راه را بر مسلمانان بستن و ادّعای امامت به غیرحق. امّا گناهانی که ناامیدی را به بار می‌آورند، عبارتند از: ناامیدی از نصرت خدا، ناامیدی از رحمت خدا، امید به غیرخدا بستن و تکذیب وعده‌ی خدا و گناهانی که هوا را تیره و تار می‌کنند عبارتند از: جادوگری، کهانت، ایمان به نقش ستارگان در سرنوشت انسان، دروغ پنداشتن قدر و عقوق والدین. امّا گناهانی که پرده‌ها را به کنار میزنند عبارتند از: وام گرفتن به قصد باز پس ندادن، اسراف در هزینه‌کردن برای امور باطل، بخل‌ورزیدن در حقّ خانواده، فرزندان و خویشاوندان اهل رحم، بداخلاقی، کم صبر بودن، اظهار دلتنگی و تنبلی و سبک‌شمردن دین‌داران. گناهانی که مانع اجابت دعا می‌شوند عبارتند از: داشتن آرزوهای بد، خبث باطن، دورویی با دوستان، ترک تصدیق با جواب‌دادن، تأخیر در ادای نمازهای واجب تا اینکه قضا شوند، ترک تقّرب به خدای عزّوجلّ با نیکی‌کردن و صدقه‌دادن و بدزبانی و فحّاشی در گفتار. گناهانی که موجب حبس باران می‌شوند: جور حاکمان و قضات، شهادت دروغ، کتمان شهادت، منع زکات و قرض و کمک، قساوت قلب در حقّ فقرا و نیازمندان، ستم‌کردن به یتیم و زن بیوه و دست رد زدن به سینه‌ی سائل به هنگام شب».
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- قَالَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) إِذَا ظَهَرَتْ فِی أُمَّتِی عَشْرُ خِصَالٍ عَاقَبَهُمُ اللَّهُ بِعَشْرِ خِصَالٍ قِیلَ وَ مَا هِیَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِذَا قَلَّلُوا الدُّعَاءَ نَزَلَ الْبَلَاءُ وَ إِذَا تَرَکُوا الصَّدَقَاتِ کَثُرَ الْأَمْرَاضُ وَ إِذَا مَنَعُوا الزَّکَاهًَْ هَلَکَتِ الْمَوَاشِی وَ إِذَا جَارَ السُّلْطَانُ مُنِعَ الْقَطْرُ مِنَ السَّمَاءِ وَ إِذَا کَثُرَ فِیهِمُ الزِّنَاءُ کَثُرَ فِیهِمْ مَوْتُ الْفَجْأَهًِْ وَ إِذَا کَثُرَ الرِّبَا کَثُرَتِ الزَّلَازِلُ وَ إِذَا حَکَمُوا بِخِلَافِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَی سَلَّطَ عَلَیْهِمْ عَدُوَّهُمْ وَ إِذَا نَقَضُوا عَهْدَ اللَّهِ ابْتَلَاهُمُ اللَّهُ بِالْقَتْلِ وَ إِذَا طَفَّفُوا الْکَیْلَ أَخَذَهُمُ اللَّهُ بِالسِّنِینَ ثُمَّ قَرَأَ رَسُولُ اللَّه (صلی الله علیه و آله) ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هرگاه ده صفت در امّت من پدید آید، به ده کیفر دچار می‌شوند. گفته شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه و آله)! این صفات چیست»؟ فرمود: «چون دعا کم کنند، بلا نازل می‌شود. چون صدقه ندهند، مرض فراوان می‌شود. هنگامی‌که از پرداخت زکات خودداری کنند، حیوانات تلف می‌شوند. هرگاه پادشاه ستم کند، باران نمی‌بارد. وقتی‌که زنا شیوع یابد، مرگ نابهنگام بسیار می‌شود. موقعی‌که تظاهر و ریا زیاد شود، زلزله فراوان می‌گردد. زمانی‌که به غیر حکم خدا حکم دهند دشمن بر آن‌ها تسلّط می‌یابد. چون پیمان را بشکنند، آدم‌کشی رواج پیدا می‌کند و چون کم‌فروشی کند، به قحطی دچار می‌شوند». سپس حضرت (صلی الله علیه و آله) این آیه را خواند: ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ.
الباقر (علیه السلام)- عَنْ إِسْحَاقَ‌بْنِ‌عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَقُولُ کَانَ أَبِی (علیه السلام) یَقُولُ نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَنَاءَ وَ تُقَرِّبُ الْآجَالَ وَ تُخْلِی الدِّیَارَ وَ هِیَ قَطِیعَهًُْ الرَّحِمِ وَ الْعُقُوقُ وَ تَرْکُ الْبِرِّ.
امام باقر (علیه السلام)- اسحاق‌بن‌عمار گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «از گناهانی که مرگ را جلو می‌اندازد و اجل‌ها را نزدیک می‌کند و آبادی‌ها را از سکنه خالی می‌کند که عبارتند از: قطع صله‌ی رحم، عاقّ والدین شدن و ترک نیکوکاری، به خدا پناه می‌بریم».
الرّضا (علیه السلام)- إِذَا فَشَا أَرْبَعَهًٌْ ظَهَرَتْ أَرْبَعَهًٌْ إِذَا فَشَا الزِّنَا ظَهَرَتِ الزَّلْزَلَهًُْ وَ إِذَا فَشَا الْجَوْرُ فِی الْحُکْمِ احْتَبَسَ الْقَطْرُ وَ إِذَا خُفِرَتِ الذِّمَّهًُْ أُدِیلَ لِأَهْلِ الشِّرْکِ مِنْ أَهْلِ الْإِسْلَامِ وَ إِذَا مَنَعُوا الزَّکَاهًَْ ظَهَرَتِ الْحَاجَهًُْ.
امام رضا (علیه السلام)- اگر چهار چیز رایج شود، چهار چیز آشکار می‌گردد؛ اگر زنا رایج شود، زلزله می‌آید. اگر ستمگری در حکومت رایج شود، باران قطع می‌گردد. اگر وفای به عهد و پیمان از میان برود، مشرکان بر مسلمانان غلبه می‌یابند و اگر زکات ندادن رایج شود، فقر شایع می‌گردد.
الصّادق (علیه السلام)- مَنْ قَرَأَ بَعْدَ کُلِّ فَرِیضَهًٍْ هَذَا الدُّعَاءَ فَإِنَّهُ یَرَی الْإِمَامَ محمدبْنَ‌الْحَسَنِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فِی الْیَقَظَهًِْ أَوْ فِی الْمَنَام ... وَ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ اللَّهُمَّ اشْدُدْ أَزْرَهُ وَ قَوِّ ظَهْرَهُ وَ طَوِّلْ عُمُرَهُ اللَّهُمَّ اعْمُرْ بِهِ بِلَادَکَ وَ أَحْیِ بِهِ عِبَادَکَ فَإِنَّکَ قُلْتَ وَ قَوْلُکَ الْحَقُّ ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ فَأَظْهِرِ اللَّهُمَّ لَنَا وَلِیَّکَ وَ ابْنَ بِنْتِ نَبِیِّکَ الْمُسَمَّی بِاسْمِ رَسُولِکَ (صلی الله علیه و آله) حَتَّی لَا یَظْفَرَ بِشَیْءٍ مِنَ الْبَاطِلِ إِلَّا مَزَّقَهُ وَ یُحِقُّ اللَّهُ الْحَقَّ بِکَلِماتِهِ وَ یُحَقِّقُه.
امام صادق (علیه السلام)- هرکس بعد از هر نماز واجبش این دعا را بخواند امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و اجدادش را در خواب یا بیداری می‌بیند ... آمدن آن حضرت (علیه السلام) را آسان کن و راه آمدنش را هموار گردان و مرا از راهی که او می‌رود، راه بر! حکمش را نافذ و کارش را روبه‌راه کن. پروردگارا! شهرهای خود را به‌وسیله‌ی او آباد کن و بندگانت را زنده گردان زیرا خود گفته‌ای و گفته‌ات راست است: ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ. آری! فساد اخلاق مردم در دریا و خشکی آشکار گشته است. خداوندا! ولی خود و فرزند دختر پیغمبرت را که همنام پیغمبرت می‌باشد، ظاهر گردان تا به هر باطلی که می‌رسد، آن را به‌هم زده از میان ببرد و حق را بر جای خود استوار و آشکار سازد.