آیه ۱۹ - سوره حدید

آیه وَ الَّذينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَ الَّذينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآياتِنا أُولئِكَ أَصْحابُ الْجَحيمِ [19]

كسانى كه به خدا و پيامبرانش ايمان آوردند، آنها صديقان و شاهدان نزد پروردگارشانند؛ براى آنان است پاداش [اعمال] شانو نور [ايمان]شان؛ و كسانى كه كافر شدند وآيات ما را تكذيب كردند، آنها اهل دوزخ.

آیه

۱
(حدید/ ۱۹)

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- وَ الَّذِینَ آمَنُوا یَعْنِی صَدَقُوا بِاللَّهِ أَنَّهُ وَاحِدٌ عَلِیُ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ حَمْزَهًُْ‌بْنُ‌عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ جَعْفَرٌ الطَّیَّارُ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) صِدِّیقُ هَذِهِ الْأُمَّهًِْ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ هُوَ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ ثُمَّ قَالَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ فَهُمْ صِدِّیقُونَ وَ هُمْ شُهَدَاءُ الرُّسُلِ عَلَی أَنَّهُمْ قَدْ بَلَّغُوا الرِّسَالَهًَْ ثُمَّ قَالَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ یَعْنِی ثَوَابَهُمْ عَلَی التَّصْدِیقِ بِالنُّبُوَّهًِْ وَ الرِّسَالَهًِْ لِمُحَمَّدٍ وَ نُورُهُمْ یَعْنِی عَلَی الصِّرَاطِ. (الولایة

ابن‌عبّاس (رحمة الله علیه)- والذِینَ آمَنُوا بِاللهِ ورُسُلهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ صدّیق این امت، علی‌بن‌ابی طالب (علیه السلام) است که او همان صدیّق اکبر و فاروق اعظم است. والشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ منظور از این آیه، علی (علیه السلام) و حمزه (رحمة الله علیه) و جعفر (رحمة الله علیه) هستند. آنان راستگویان و شهدای پیامبران بر امت‌هایشان هستند، یقینا آنان رسالت را ابلاغ کرده و به کمال رسانیدند. لهُمْ أَجْرُهُمْ نزد پروردگارشان به سبب تصدیق نبوت هستند و نورشان بر صراط است. (ولایت

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۸
الطرایف، ج۱، ص۹۴/ بحارالأنوار، ج۳۵، ص۴۱۲/ البرهان/ الصراطالمستقیم، ج۱، ص۲۸۱؛ «بتفاوت»/ بحارالأنوار، ج۳۸، ص۲۱۳/ الیقین، ص۴۱۳/ البرهان

ولایت

۱
(حدید/ ۱۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ (رحمة الله علیه) أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَعَدَ اللهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ أَجْراً عَظِیماً قَالَ سَأَلَ قَوْمٌ النَّبِیَّ (صلی الله علیه و آله) فَقَالُوا فِیمَنْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآیَهًُْ یَا نَبِیَّ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَالَ إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ عُقِدَ لِوَاءٌ مِنْ نُورٍ أَبْیَضَ وَ نَادَی مُنَادٍ لِیَقُمْ سَیِّدُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) فَیُعْطِی اللَّهُ اللِّوَاءَ مِنَ النُّورِ الْأَبْیَضِ بِیَدِهِ تَحْتَهُ جَمِیعُ السَّابِقِینَ الْأَوَّلِینَ مِنَ الْمُهاجِرِینَ وَ الْأَنْصارِ لَا یُخَالِطُهُمْ غَیْرُهُمْ حَتَّی یَجْلِسَ عَلَی مِنْبَرٍ مِنْ نُورِ رَبِّ الْعِزَّهًِْ وَ یُعْرَضَ الْجَمِیعُ عَلَیْهِ رَجُلًا رَجُلًا فَیُعْطِیَ أَجْرَهُ وَ نُورَهُ فَإِذَا أَتَی عَلَی آخِرِهِمْ قِیلَ لَهُمْ قَدْ عَرَفْتُمْ مَوْضِعَکُمْ وَ مَنَازِلَکُمْ مِنَ الْجَنَّهًِْ إِنَّ رَبَّکُمْ یَقُولُ لَکُمْ عِنْدِی لَکُمْ مَغْفِرَهًٌْ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌ یَعْنِی الْجَنَّهًَْ فَیَقُومُ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی‌طَالِبٍ (علیه السلام) وَ الْقَوْمُ تَحْتَ لِوَائِهِ مَعَهُمْ حَتَّی یَدْخُلَ الْجَنَّهًَْ ثُمَّ یَرْجِعُ إِلَی مِنْبَرِهِ وَ لَا یَزَالُ یُعْرَضُ عَلَیْهِ جَمِیعُ الْمُؤْمِنِینَ فَیَأْخُذُ نَصِیبَهُ مِنْهُمْ إِلَی الْجَنَّهًِْ وَ یَتْرُکُ أَقْوَاماً عَلَی النَّارِ فَذَلِکَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ یَعْنِی السَّابِقِینَ الْأَوَّلِینَ وَ الْمُؤْمِنِینَ وَ أَهْلَ الْوَلَایَهًِْ لَهُ وَ قَوْلُهُ وَ الَّذِینَ کَفَرُوا وَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا أُولئِکَ أَصْحابُ الْجَحِیمِ هُمُ الَّذِینَ قَاسَمَ عَلَیْهِمُ النَّارَ فَاسْتَحَقُّوا الْجَحِیمَ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- قوم پیامبر (صلی الله علیه و آله) از او پرسیدند: «این آیه در شأن چه کسانی نازل شده است»؟ فرمود: «وقتی قیامت فرا رسد، پرچمی از نور سفید ایجاد می‌شود و منادی ندا سر می‌دهد: سرور جانشینان برخیزد و کسانی که پس از بعثت محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان آوردند، با او برخیزند. پس علی‌بن‌ابی طالب (علیه السلام) بر می‌خیزد، پرچمی از نور سفید به دست او داده می‌شود و به زیر آن تمامی پیشینیان اوّلین از مهاجرین و انصار جمع هستند و غیر از آنان کسی در میانشان نیست تا آنجا که علی (علیه السلام) به روی منبری از نور پروردگار عزّوجلّ می‌نشیند و همگی یکی یکی بر او وارد می‌شوند. او اجر و نورشان را به آنان می‌بخشد. آنگاه که همگان وارد شوند، به آنان گفته می‌شود: صفتتان و جایگاهتان را در بهشت شناختید. پروردگارتان می‌فرماید: شما نزد من مغفرت و پاداش عظیمی دارید که همان بهشت است. پس علی (علیه السلام) برمی‌خیزد و آن قوم زیر پرچمش، همراه او وارد بهشت می‌شوند. سپس به منبرش باز می‌گردد و همچنان تمامی مؤمنین بر او وارد می‌شوند و او بخشی از آنان را به بهشت وارد می‌کند و اقوامی را نیز داخل جهنّم می‌گرداند و این همان کلام خداوند تعالی است: والذِینَ آمَنُوا بِاللهِ ورُسُلهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ والشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ لهُمْ أَجْرُهُمْ ونُورُهُمْ یعنی مؤمنین پیشتاز از میان پیشینیان و اهل ولایت. والذِینَ کَفَرُوا وکَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُولئِکَ أَصْحَابُ الجَحِیمِ یعنی کسانی که کافر شدند و ولایت و حق علی (علیه السلام) را تکذیب کردند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۸
بحارالأنوار، ج۸، ص۴/ نورالثقلین/ بحارالأنوار، ج۲۳، ص۳۸۸/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۵۸۲/ البرهان
۲
(حدید/ ۱۹)

السّجّاد (علیه السلام)- إِنَّ هَذِهِ لَنَا وَ لِشِیعَتِنَا.

امام سجّاد (علیه السلام)- این فضیلت برای ما و شیعه ماست.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۸
بحارالأنوار، ج۶۴، ص۵۲

آن‌ها صدیقان هستند

۱ -۱
(حدید/ ۱۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- الصِّدِّیقُونَ ثَلَاثَهًَْ حَبِیبٌ النَّجَّارُ وَ هُوَ مُؤْمِنُ آلِ یس وَ حِزْقِیلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ یُؤَیِّدُهُ مَا رَوَاهُ أَیْضاً عَنِ الْحَسَنِ‌بْنِ‌عَلِیٍّ الْمُقْرِی بِإِسْنَادِهِ عَنْ رِجَالِهِ مَرْفُوعاً إِلَی أَبِی أَیُّوبَ الْأَنْصَارِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) الصِّدِّیقُونَ ثَلَاثَهًٌْ حِزْقِیلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ حَبِیبٌ صَاحِبُ یس وَ عَلِیُّ‌بْنُ‌أَبِی طَالِبٍ (علیه السلام) وَ هُوَ أَفْضَلُ الثَّلَاثَهًِْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- راستگویان سه نفرند: حزقیل، مؤمن آل فرعون، حبیب صاحب آل یس، و علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و او برترین آن سه نفر است. ابو ایوب انصاری گفت: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: صدیقین سه نفرند: حزقیل مؤمن آل فرعون و حبیب صاحب یاسین و علی‌بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) علی (علیه السلام) از همه آن‌ها بهتر است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۷۸
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۸/ البرهان؛ «و یؤیده ما رواه ... أفضل ثلاثه» محذوف/ الطرایف، ج۲، ص۴۰۵
۱ -۲
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- هَبَطَ عَلَی النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) مَلَکٌ لَهُ عِشْرُونَ أَلْفَ رَأْسٍ فَوَثَبَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) لِیُقَبِّلَ یَدَهُ فَقَالَ لَهُ الْمَلِکُ مَهْلًا مَهْلًا یَا مُحَمَّدُ فَأَنْتَ وَ اللَّهِ أَکْرَمُ عَلَی اللَّهِ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِینَ أَجْمَعِینَ وَ الْمَلَکُ یُقَالُ لَهُ مَحْمُودٌ فَإِذَا بَیْنَ مَنْکِبَیْهِ مَکْتُوبٌ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ عَلِیٌّ الصِّدِّیقُ الْأَکْبَرُ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله) حَبِیبِی مَحْمُودٌ مُنْذُ کَمْ هَذَا مَکْتُوبٌ بَیْنَ مَنْکِبَیْکَ قَالَ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَخْلُقَ اللَّهُ آدَمَ أَبَاکَ بِاثْنَیْ عَشَرَ أَلْفَ عَامٍ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- فرشته‌ای بنام محمود بر پیامبر نازل شد که دارای بیست هزار سر بود پیامبر اکرم از جای حرکت کرد تا دستش را ببوسد فرشته گفت: «نه نه یا محمّد تو در نزد خدا گرامیتر از تمام اهل آسمان‌ها و زمین هستی». پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دید بین دو کتف او نوشته است: لا إِلهَ إِلَّا اللهُ محمّد رَسُولُ اللهِ علی الصدیق الاکبر. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) پرسید: «محمود! از چه وقت این نوشته بر شانه‌ی توست»؟ گفت: «دوازده هزار سال قبل از خلقت پدرت آدم».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۹/ البرهان
۱ -۳
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِی حَمْزَهًَْ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) ... یَقُولُ لِرَجُلٍ مِنَ الشِّیعَهًِْ أَنْتُمُ الطَّیِّبُونَ وَ نِسَاؤُکُمُ الطَّیِّبَاتُ کُلُّ مُؤْمِنَهًٍْ حَوْرَاءُ عَیْنَاءُ وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ صِدِّیق.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- ابوحمزه گوید: از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که به مردی از شیعیان می‌فرمود: «شمائید پاکان، زنانتان نیز پاکان هستند، هر زن باایمانی [در بهشت] حوریه‌ای خوش چشم است، و هر مرد مؤمنی صدیق است [و مقام صدیقان را دارد].

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
الکافی، ج۸، ص۳۶۵/ البرهان
۱ -۴
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ شَفَاعَهًُْ الْأَئِمَّهًِْ (علیهم السلام).

امام صادق (علیه السلام)- مراد از أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ [مقامِ] شفاعت امامان (علیهم السلام) است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
بحارالأنوار، ج۸، ص۴۳/ المناقب، ج۲، ص۱۶۵
۱ -۵
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- زیارهًْ الحسین بن علی (علیه السلام) أَشْهَدُ أَنَ مَنْ تَبِعَکَ الصَّادِقُونَ الَّذِینَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی فِیهِمْ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- زیارت حسین‌بن‌علی (علیه السلام) ... شهادت می‌دهم که تابعین تو صادقان و راستگویان هستند، آنان که حق تبارک‌وتعالی درباره‌ی ایشان فرموده: أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
کامل الزیارات، ص۱۹۴/ بحارالأنوار، ج۹۸، ص۱۵۰

آنها شاهدان نزد پروردگارشانند

۲ -۱
(حدید/ ۱۹)

الباقر (علیه السلام)- عَنِ الْحَارِثِ‌بْنِ‌الْمُغِیرَهًِْ قَالَ: کُنَّا عِنْدَ أَبِی جَعْفَرٍ (علیه السلام) فَقَالَ الْعَارِفُ مِنْکُمْ هَذَا الْأَمْرَ الْمُنْتَظِرُ لَهُ الْمُحْتَسِبُ فِیهِ الْخَیْرَ کَمَنْ جَاهَدَ وَ اللَّهِ مَعَ قَائِمِ (عجل الله تعالی فرجه الشریف) آل محمد (علیهم السلام) بِسَیْفِهِ ثُمَّ قَالَ بَلْ وَ اللَّهِ کَمَنْ جَاهَدَ مَعَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) بِسَیْفِهِ ثُمَّ قَالَ الثَّالِثَهًَْ بَلْ وَ اللَّهِ کَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رسول الله (صلی الله علیه و آله) فِی فُسْطَاطِهِ وَ فِیکُمْ آیَهًٌْ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ قُلْتُ أَیُّ آیَهًٍْ جُعِلْتُ فِدَاکَ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ ثُمَّ قَالَ صِرْتُمْ وَ اللَّهِ صَادِقِینَ شُهَدَاءَ عِنْدَ رَبِّکُمْ.

امام باقر (صلی الله علیه و آله)- حارث‌بن‌مغیره گوید: خدمت امام باقر (علیه السلام) بودیم فرمود: «کسی از شما که این امر [تشیّع] را بشناسد و منتظر [فرج] او باشد و در این مسیر کار خیر کند، به‌خدا همچون کسی است که همراه قائم آل محمّد (صلی الله علیه و آله) با شمشیرش مبارزه کند. بلکه به‌خدا مثل کسی است که همراه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) با شمشیرش بجنگد سپس برای بار سوم فرمود: بلکه به‌خدا مانند کسی است که با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در چادر و خیمه آن حضرت باشد و درباره‌ی شما در قرآن آیه‌ایست. عرض کردم: «فدایت شوم! کدام آیه است»؟ فرمود: «کلام خداوند متعال: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ، آنگاه فرمود: «به‌خدا قسم شمائید راستگویان و شهیدان نزد پروردگارتان».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۸/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۱۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۴۰/ نورالثقلین
۲ -۲
(حدید/ ۱۹)

السّجّاد (علیه السلام)- عَنْ أَبِی خُضَیْرَهًَْ عَمَّنْ سَمِعَ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ (علیه السلام) یَقُولُ وَ ذَکَرَ الشُّهَدَاءَ قَالَ فَقَالَ بَعْضُنَا فِی الْمَبْطُونِ وَ قَالَ بَعْضُنَا فِی الَّذِی یَأْکُلُهُ السَّبُعُ وَ قَالَ بَعْضُنَا غَیْرَ ذَلِکَ مِمَّا یُذْکَرُ فِی الشَّهَادَهًِْ فَقَالَ إِنْسَانٌ مَا کُنْتُ أَرَی أَنَّ الشَّهِیدَ إِلَّا مَنْ قُتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَقَالَ عَلِیُّ‌بْنُ‌الْحُسَیْنِ (علیه السلام) إِنَّ الشُّهَدَاءَ إِذَنْ لَقَلِیلٌ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَهًَْ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ ثُمَّ قَالَ هَذِهِ لَنَا وَ لِشِیعَتِنَا.

امام سجّاد (علیه السلام)- ابوخضیره از کسی که از علی‌بن‌حسین (علیه السلام) شنیده بود روایت کرد که در مورد شهیدان سخن می‌گفت: برخی از ما می‌گفتیم شهید کسی است که مبطون (آن که مستقیماً در میدان جنگ، کشته شده باشد) باشد. برخی می‌گفتیم: کسی است که حیوان وحشی او را بدرد و برخی چیزهای دیگری را ذکر می‌کردیم. شخصی گفت: نمی‌دانستم شهید تنها کسی است که در راه خدا شهید شود. علی‌بن‌حسین (علیه السلام) فرمود: اگر چنین باشد قطعاً شهیدان اندک بودند. سپس این آیه را خواند: والذِینَ آمَنُوا بِاللهِ ورُسُلهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ والشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ سپس فرمود: این آیه در شأن ما و شیعه ما نازل شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۰
تهذیب الأحکام، ج۶، ص۱۶۷/ نورالثقلین/ البرهان
۲ -۳
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبَانِ‌بْنِ‌تَغْلِبَ قَالَ: کَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) إِذَا ذَکَرَ هَؤُلَاءِ الَّذِینَ یُقْتَلُونَ فِی الثُّغُورِ یَقُولُ وَیْلَهُمْ مَا یَصْنَعُونَ بِهَذَا یَتَعَجَّلُونَ قَتْلَهًًْ فِی الدُّنْیَا وَ قَتْلَهًًْ فِی الْآخِرَهًِْ وَ اللَّهِ مَا الشُّهَدَاءُ إِلَّا شِیعَتُنَا وَ إِنْ مَاتُوا عَلَی فِرَاشِهِمْ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- ابان‌بن‌تغلب گوید: هرگاه نامی از مسلمانانی که در [راه حفاظت از] مرزها کشته می‌شوند، برده می‌شد، امام صادق (علیه السلام) می‌فرمود: «وای بر ایشان! این‌ها چه می‌کنند؟ اینان به سوی هلاکتی در دنیا و هلاکتی در آخرت شتاب می‌کنند؛ به خدا سوگند! کسی به جز شیعیان ما شهید حساب نمی‌شود اگرچه در میان بستر خویش [به مرگ طبیعی] بمیرند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۲
المحاسن، ج۱، ص۱۶۴
۲ -۴
(حدید/ ۱۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْمَیِّتُ مِنْ شِیعَتِنَا صِدِّیقٌ شَهِیدٌ صَدَقَ بِأَمْرِنَا وَ أَحَبَّ فِینَا وَ أَبْغَضَ فِینَا یُرِیدُ بِذَلِکَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مُؤْمِنٌ بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُم.

امام علی (علیه السلام)- مرده شیعه ما صدّیق و شهید است تصدیق امر ما را کرده و در راه ما دوست داشته و در راه ما دشمنی ورزیده که نیّتش خدای عزیز بوده و مؤمن به خدا و پیامبر اوست؛ خداوند می‌فرماید: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۲
بحارالأنوار، ج۱۰، ص۱۱۴/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۴۱/ الخصال، ج۲، ص۶۳۶
۲ -۵
(حدید/ ۱۹)

الباقر (علیه السلام)- مَا مِنْ شِیعَتِنَا إِلَّا صِدِّیقٌ شَهِیدٌ قِیلَ أَنَّی یَکُونُ ذَلِکَ وَ عَامَّتُهُمْ یَمُوتُونَ عَلَی فُرُشِهِمْ فَقَالَ أَ مَا تَتْلُوا کِتَابَ اللَّهِ فِی الْحَدِیدِ وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ قَالَ لَوْ کَانَ الشُّهَدَاءُ لَیْسَ إِلَّا کَمَا یَقُولُونَ کَانَ الشُّهَدَاءُ قَلِیلا.

امام باقر (صلی الله علیه و آله)- شیعه ما فقط کسی است که بسیار راستگو و گواه (شهید) باشد. گفته شد: چگونه این چنین می‌شود درحالی‌که بیشتر آنان در بسترشان می‌میرند»؟ فرمود: «آیا در کتاب خداوند در سوره حدید نخوانده‌اید: والذِینَ آمَنُوا بِاللهِ ورُسُلهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ والشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ فرمود: اگر تنها به گونه‌ای بود که شما می‌گویید، شهدا اندک بودند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۲
بحارالأنوار، ج۶۴، ص۵۳/ المحاسن، ج۱، ص۱۶۳ و نورالثقلین والبرهان؛ «قلت جلت فداک» زیادهًْ و «عند ربهم» زیادهًْ و «فقلت کأنی ... قط» زیادهًْ
۲ -۶
(حدید/ ۱۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَهًِْ یُؤْتَی بِأَقْوَامٍ عَلَی مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ تَتَلَأْلَأُ وُجُوهُهُمْ کَالْقَمَرِ لَیْلَهًَْ الْبَدْرِیَغْبِطُهُمُ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ ثُمَّ سَکَتَ ثُمَّ أَعَادَ الْکَلَامَ ثَلَاثاً فَقَالَ عُمَرُ‌بْنُ‌الْخَطَّابِ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی هُمُ الشُّهَدَاءُ قَالَ هُمُ الشُّهَدَاءُ وَ لَیْسَ هُمُ الشُّهَدَاءُ الَّذِینَ تَظُنُّونَ قَالَ هُمُ الْأَوْصِیَاءُ قَالَ هُمُ الْأَوْصِیَاءُ وَ لَیْسَ هُمُ الْأَوْصِیَاءُ الَّذِینَ تَظُنُّونَ قَالَ فَمِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ أَوْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ قَالَ هُمْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ قَالَ فَأَخْبِرْنِی مَنْ هُمْ قَالَ فَأَوْمَأَ بِیَدِهِ إِلَی عَلِیٍّ (علیه السلام) فَقَالَ هَذَا وَ شِیعَتُهُ مَا یُبْغِضُهُ مِنْ قُرَیْشٍ إِلَّا سِفَاحِیٌّ وَ لَا مِنَ الأنهار الْأَنْصَارِ إِلَّا یَهُودِیٌّ وَ لَا مِنَ الْعَرَبِ إِلَّا دَعِیٌّ وَ لَا مِنْ سَائِرِ النَّاسِ إِلَّا شَقِیٌّ یَا عُمَرُ کَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ یُحِبُّنِی وَ یُبْغِضُ عَلِیّاً.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هنگامی که روز قیامت بر پا شود گروهی که از چهره‌های آنها روشنایی پخش می‌شود درحالی‌که روی منبرهایی از نور قرار گرفته‌اند وارد محشر می‌گردند که گذشتگان و آیندگان به حال آن‌ها غبطه می‌خورند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در اینجا اندکی سکوت کرد و بار دیگر همان سخن را تکرار نمود، عمربن‌خطاب گفت: «پدر و مادرم فدایت باد! آن‌ها شهیدان هستند»؟ فرمود: «آری آن‌ا شهیدان می‌باشند ولی نه از آن شهیدانی که شما گمان می‌کنید». گفت: «آن‌ها پیامبران (علیهم السلام) هستند»؟ فرمود: «پیامبران می‌باشند ولی نه از آن پیامبرانی که شما خیال می‌کنید». گفت: «آن‌ها اوصیاء (علیهم السلام) می‌باشند»؟ فرمود: «آن‌ها اوصیاء هستند ولی نه از آن اوصیائی که شما خیال می‌کنید». گفت: «آن‌ها از اهل آسمان‌ها و یا زمین می‌باشند»؟ فرمود: «از اهل زمین». گفت: «آن‌ها چه کسانی هستند»؟ رسول خدا فرمود: «آن‌ها همین علی که در مقابل شما قرار گرفته و شیعیان او هستند، فقط زنازادگان قریش او را دشمن می‌دارند و یهودیان انصار با وی مخالفت می‌کنند و حرامزادگان عرب کینه او را در دل می‌گیرند و اشقیاء از سایر مردم هم از او منحرف می‌باشند ای عمر دروغ می‌گوید کسی که مرا دوست دارد ولی با علی دشمنی می‌کند».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۲
فضایل الشیعه، ص۳۰/ البرهان
۲ -۷
(حدید/ ۱۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْمَرِیضُ فِی سِجْنِ اللَّهِ مَا لَمْ یَشْکُ إِلَی عُوَّادِهِ تُمْحَی سَیِّئَاتُهُ وَ أَیُّ مُؤْمِنٍ مَاتَ مَرِیضاً مَاتَ شَهِیداً وَ کُلُّ مُؤْمِنٍ شَهِیدٌ وَ کُلُّ مُؤْمِنَهًٍْ حَوْرَاءُ وَ أَیُّ مِیتَهًٍْ مَاتَ بِهَا الْمُؤْمِنُ فَهُوَ شَهِیدٌ وَ تَلَا قَوْلَ اللَّهِ جَلَّ ذِکْرُهُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ.

امام علی (علیه السلام)- تا مادامی که بیمار به عیادت کنندگانش [از بیماری] شکایت نکند در بَند [و پناهِ] خداوند است و گناهانش پاک می‌گردد؛ و هر مؤمنی که با بیماری از دنیا برود شهید به حساب می‌آید؛ و هر مرد با ایمان، شهید و هر زن با ایمان، حوریّه است. و انسان با ایمان به هر مرگی از دنیا برود شهید حساب شود. [آنگاه] امام علی (علیه السلام) این آیه را تلاوت فرمود: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۲
دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۱۷/ بحارالأنوار، ج۷۸، ص۲۱۱؛ «أیما» بدل «أی»
۲ -۸
(حدید/ ۱۹)

الرّسول (صلی الله علیه و آله)- کُلُّ مُؤْمِنٍ مِنْ أُمَّتِی صِدِّیقٌ وَ شَهِیدٌ وَ یُکَرِّمُ اللَّهُ بِهَذَا السَّیْفِ مَنْ شَاءَ مِنْ خَلْقِهِ ثُمَّ تَلَا وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ.

پیامبر (صلی الله علیه و آله)- هر مؤمنی از امتِ من صدّیق (کسی که اعتقاد، گفتار و کردارش یکی باشد) و شهید است و خداوند با این شمشیر، هرکس از آفریدگانش را که بخواهد شرافت دهد؛ آنگاه پیامبر (صلی الله علیه و آله) این آیه را تلاوت فرمود: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۴
بحارالأنوار، ج۹۷، ص۵۰/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۳۴۳/ مستدرک الوسایل، ج۱۱، ص۱۶
۲ -۹
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَالِکٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا مَالِکُ إِنَ الْمَیِّتَ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ شَهِیدٌ بِمَنْزِلَهًِْ الضَّارِبِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) مَا یَضُرُّ رَجُلًا مِنْ شِیعَتِنَا أَیَّهًَْ مِیتَهًٍْ مَاتَ أَکَلَهُ السَّبْعُ أَوْ أُحْرِقَ بِالنَّارِ أَوْ غَرِقَ أَوْ قُتِلَ هُوَ وَ اللَّهِ شَهِیدٌ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- مالک جهنی گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: اگر کسی از شما بر این عقیده (انتظار قیام امام زمان) بمیرد، مانند این است که در راه خدا شمشیر زده است. همچنین امام صادق (علیه السلام) فرمود: فرقی نمی‌کند که هرکس از شیعیان ما چگونه از دنیا برود، حیوان درّنده‌ای او را بخورد یا در آتش بسوزد یا [در آب] غرق شود یا [در راه خدا] کشته شود، به خدا سوگند او در هر صورت، شهید به حساب آید.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۴
المحاسن، ج۱، ص۱۶۴/ نورالثقلین
۳ -۱۰
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مَالِکٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ (علیه السلام) یَا مَالِکُ أَ مَا تَرْضَوْنَ أَنْ تُقِیمُوا الصَّلَاهًَْ وَ تُؤْتُوا الزَّکَاهًَْ وَ تَکُفُّوا وَ تَدْخُلُوا الْجَنَّهًَْ یَا مَالِکُ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ قَوْمٍ ائْتَمُّوا بِإِمَامٍ فِی الدُّنْیَا إِلَّا جَاءَ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ یَلْعَنُهُمْ وَ یَلْعَنُونَهُ إِلَّا أَنْتُمْ وَ مَنْ کَانَ عَلَی مِثْلِ حَالِکُمْ یَا مَالِکُ إِنَّ الْمَیِّتَ وَ اللَّهِ مِنْکُمْ عَلَی هَذَا الْأَمْرِ لَشَهِیدٌ بِمَنْزِلَهًِْ الضَّارِبِ بِسَیْفِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- مالک جهنی گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: «ای مالک هیچ‌کسی نیستتند که در دین از کسی پیروی کنند جز آنکه روز قیامت آن پیشوا آن مردم را لعنت کند و آنان نیز او را لعنت می‌کنند؛ جز شما و هرکه هم عقیده شماست، ای مالک به‌راستی که به‌خدا سوگند! هرکه از شما بر این امر [و عقیده] بمیرد شهید مرده و همانند آن کسی است که در راه خدا شمشیر زده است».

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۴
الکافی، ج۸، ص۱۴۶
۲ -۱۱
(حدید/ ۱۹)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- الْزَمُوا الْأَرْضَ وَ اصْبِرُوا عَلَی الْبَلَاءِ وَ لَا تُحَرِّکُوا بِأَیْدِیکُمْ وَ سُیُوفِکُمْ فِی هَوَی أَلْسِنَتِکُمْ وَ لَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ یُعَجِّلْهُ اللَّهُ لَکُمْ‌فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْکُمْ عَلَی فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَی مَعْرِفَهًِْ حَقِّ رَبِّهِ وَ حَقِّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ مَاتَ شَهِیداً وَ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَی اللَّهِ وَ اسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَی مِنْ صَالِحِ عَمَلِهِ وَ قَامَتِ النِّیَّهًُْ مَقَامَ إِصْلَاتِهِ لِسَیْفِه.

امام علی (علیه السلام)- در جای خود قرار گیرید، و بر بلایی که واقع می‌شود صبر کنید، و با دست و شمشیر و زبان خود، حرکتی نکنید، و درباره‌ی چیزی که خداوند شتاب در آن را برای شما نخواسته است، عجله نکنید. زیرا هرکس از شما در بستر خود بمیرد و خدا و پیغمبر و اهل بیت او را شناخته باشد، شهید مرده و ثواب او با خداست که پاداش نیّت و اعمال نیک او را بدهد، و نیّت او [برای درک امام زمان] مثل این است که شمشیر خود را [برای آن حضرت] آماده ساخته است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۴
نهج البلاغه، ص۲۸۲
۲ -۱۲
(حدید/ ۱۹)

الصّادق (علیه السلام)- عَنْ مِنْهَالٍ الْقَصَّابِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی‌عَبْدِاللَّهِ (علیه السلام) ادْعُ اللَّهَ أَنْ یَرْزُقَنِیَ الشَّهَادَهًَْ فَقَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ شَهِیدٌ ثُمَّ تَلَا وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ.

امام صادق (صلی الله علیه و آله)- منهال قصاب گوید: به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم: «دعا کن خدا شهادت را روزی من نماید، فرمود: «مؤمن شهید است». بعد این آیه را خواند: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِکَ هُمُ الصِّدِّیقُونَ وَ الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ لَهُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُم.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۵، ص۵۸۴
بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۸/ بحارالأنوار، ج۶۵، ص۱۴۱/ نورالثقلین/ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۶۳۹/ المحاسن، ج۱، ص۱۶۴؛ «بتفاوت»/ البرهان
بیشتر