آیه ۳ - سوره حج

آیه وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يُجادِلُ فِي اللهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَ يَتَّبِعُ كُلَّ شَيْطانٍ مَريدٍ [3]

بعضى از مردم، بدون هيچ علم و دانشى، درباره‌ی خدا مجادله مىكنند و از هر شيطان سركشى پيروى مىنمايند.

بعضی از مردم، بدون هیچ علم و دانشی، درباره‌ی خدا مجادله می‌کنند

۱ -۱
(حج/ ۳)

أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- وَ أَمَّا احْتِجَاجُهُ عَلَی الْمُلْحِدِینَ فِی دِینِهِ وَ کِتَابِهِ وَ رُسُلِهِ فَإِنَّ الْمُلْحِدِینَ أَقَرُّوا بِالْمَوْتِ وَ لَمْ یُقِرُّوا بِالْخَالِقِ فَأَقَرُّوا بِأَنَّهُمْ لَمْ یَکُونُوا ثُمَّ کَانُوا قَالَ اللَّهُ تَعَالَی ق وَ الْقُرْآنِ الْمَجِیدِ إِلَی قَوْلِهِ بَعِیدٌ وَ کَقَوْلِهِ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ وَ ضَرَبَ لَنا مَثَلًا إِلَی قَوْلِهِ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ مِثْلُهُ قَوْلُهُ تَعَالَی وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطانٍ مَرِیدٍ* کُتِبَ عَلَیْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ یُضِلُّهُ وَ یَهْدِیهِ إِلی عَذابِ السَّعِیر فَرَدَّ اللَّهُ تَعَالَی عَلَیْهِمْ مَا یَدُلُّهُمْ عَلَی صِفَهًِْ ابْتِدَاءِ خَلْقِهِمْ وَ أَوَّلِ نَشْئِهِمْ یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ إِلَی قَوْلِهِ لِکَیْلا یَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئاً فَأَقَامَ سُبْحَانَهُ عَلَی الْمُلْحِدِینَ الدَّلِیلَ عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ثُمَّ قَالَ مُخْبِراً لَهُمْ وَ تَرَی الْأَرْضَ هامِدَةً إِلَی قَوْلِهِ وَ أَنَّ اللهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ اللهُ الَّذِی أَرْسَلَ الرِّیاحَ إِلَی قَوْلِهِ کَذلِکَ النُّشُورُ فَهَذَا مِثَالٌ أَقَامَ اللَّهُ عَزَّ‌وَ‌جَلَّ لَهُمْ بِهِ الْحُجَّهًَْ فِی إِثْبَاتِ الْبَعْثِ وَ النُّشُورِ بَعْدَ الْمَوْت.

امام علی ( امّا دلیل و برهان‌آوردن خداوند در مقابل کسانی‌که منکرِ دین، کتاب و فرستادگان خدا هستند چنین است که: این منکران، به [وجودِ] مرگ اعتراف دارند ولی به [وجودِ] آفریدگار اعتراف نمی‌کنند؛ به اینکه زمانی نبوده‌اند و سپس به وجود آمده‌اند، اعتراف دارند؛ خداوند متعال [در این‌باره] فرموده است: قاف، سوگند به قرآن مجید! ... کافران گفتند: «این چیز عجیبی است! آیا هنگامی که مُردیم و خاک شدیم [دوباره به زندگی بازمی‌گردیم]؟! این بازگشتی بعید است»! (ق/۳۱) همچنین فرموده است: و برای ما مثالی زد و آفرینش خود را فراموش کرد و گفت: «چه کسی این استخوان‌ها را زنده می‌کند درحالی‌که پوسیده است؟!» بگو: «همان کسی آن را زنده می‌کند که نخستین بار آن را آفرید» (یس/۷۹۷۸) و مانند آن، این سخن خداوند متعال است [که فرمود]: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یُجادِلُ فِی اللهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ وَ یَتَّبِعُ کُلَّ شَیْطانٍ مَرِیدٍ* کُتِبَ عَلَیْهِ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُ یُضِلُّهُ وَ یَهْدِیهِ إِلی عَذابِ السَّعِیر؛ پس خداوند متعال با سخنی که آنان را از چگونگی آغاز آفرینش و ابتدای پدیدآمدن آن‌ها آگاه می‌کند، به ایشان پاسخ داده [و فرموده] است: یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی رَیْبٍ مِنَ الْبَعْثِ ... لِکَیْلا یَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَیْئاً پس خداوند سبحان [با بیان این آیات] بر ضدّ آن‌ها (منکران) دلیلی از [مراحل زندگیِ] خودشان آورده است؛ آنگاه آن‌ها را [از حوادث آینده] با خبر ساخته و فرمود: وَ تَرَی الْأَرْضَ هامِدَةً ... وَ أَنَّ اللهَ یَبْعَثُ مَنْ فِی الْقُبُورِ (حج/۷۵)؛ و فرمود: خداوند کسی است که بادها را فرستاد تا ابرهایی را به حرکت درآورند سپس ما این ابرها را به‌سوی زمین مرده‌ای راندیم و به‌وسیله‌ی آن، زمین را پس از مردنش زنده می‌کنیم، رستاخیز نیز همین‌گونه است. (فاطر/۹) که این آیه مثالی است که خداوند عزّوجلّ به‌وسیله‌ی آن، دلیل و برهان بر اثبات برانگیخته‌شدن و زنده شدنِ پس از مرگ، را برای آنان آورده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۷۰
بحارا لأنوار، ج۷، ص۴۳/ بحارا لأنوار، ج۹۰، ص۳۳؛ «بتفاوت»
۱ -۲
(حج/ ۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- یُجادِلُ فِی اللهِ بِغَیْرِ عِلْمٍ أی یُخَاصِمُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( یُجادِلُ فِی اللهِ بِغَیْرِ عِلْم یعنی [بدون هیچ دانشی، درباره‌ی خدا] جدال و دشمنی می‌کنند.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۷۲
القمی، ج۲، ص۷۸/ نورالثقلین/ البرهان

و از هر شیطان سرکشی پیروی‌می‌نمایند

۲ -۱
(حج/ ۳)

الصّادق (علیه السلام)- إِنَّ فِی النَّارِ لَنَاراً تَتَعَوَّذُ مِنْهَا أَهْلُ النَّارِ مَا خُلِقَتْ إِلَّا لِکُلِّ مُتَکَبِّرٍ جَبَّارٍ عَنِیدٍ وَ لکُلِّ شَیْطانٍ مَرِیدٍ وَ لِکُلِّ مُتَکَبِّرٍ لا یُؤْمِنُ بِیَوْمِ الْحِسابِ وَ کُلِّ نَاصِبٍ لآِلِ مُحَمَّد (صلی الله علیه و آله).

امام صادق ( در جهنّم، آتشی است که دوزخیان از آن [به خدا] پناه میبرند و آن آتشی است که فقط برای متکبّرانِ گردنکش و ستیزه‌جو، هر شیطان سرکش، هر متکبّری‌که به روز حساب ایمان نمی‌آورد و هر کسی‌که با آل‌محمد (دشمنی کند، آفریده شده است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۷۲
بحارا لأنوار، ج۸، ص۲۹۵
۲ -۲
(حج/ ۳)

علیّ‌بن‌ابراهیم (رحمة الله علیه)- شَیْطانٍ مَرِیدٍ قَالَ الْمَرِیدُ الْخَبِیثُ.

علیّ‌بن‌ابراهیم ( کُلَّ شَیْطانٍ مَرِید؛ «مَرید» به‌معنای پلید است.

تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۹، ص۵۷۲
القمی، ج۲، ص۷۸/ نورالثقلین/ البرهان
بیشتر